Gạo nếp nương là loại gạo nếp ngon chỉ được trồng ở những vùng đồi núi, vùng cao. Sản lượng nếp nương tuy không nhiều, nhưng được đánh giá rất cao về chất lượng so với các loại gạo nếp được trồng ở miền xuôi.
Thời gian để thu hoạch được lúa nếp nương thường khá lâu, nên nông dân miền núi mỗi năm chỉ gieo trồng và canh tác 1 vụ duy nhất. Hơn nữa, gieo trồng nếp nương cũng đòi hỏi khá cao về kỹ thuật du canh, di chuyển địa điểm sau mỗi mùa vụ nên mất khá nhiều thời gian canh tác. Gạo nếp nương từ khi canh tác đến thu hoạch đều dựa vào nguồn dinh dưỡng trên đất phù sa, nắng gió của trời, không phân đạm, thuốc trừ sâu, nên đặc biệt chất lượng và an toàn với sức khỏe người dùng.
1. Chọn giống và chuẩn bị đất
- Chọn giống:
Gạo Nếp Nương thường được chọn từ giống nếp truyền thống, phù hợp với điều kiện khí hậu vùng cao. Hạt giống phải chắc, mẩy, không sâu bệnh. - Làm đất:
- Ruộng nương thường được trồng trên các sườn đồi cao, nên đất được làm tơi xốp, loại bỏ cỏ dại.
- Người dân thực hiện phát nương, đốt cỏ để lấy chất hữu cơ từ tro, tạo độ màu mỡ tự nhiên cho đất.
2. Gieo trồng
- Thời điểm gieo:
Vụ trồng thường diễn ra vào mùa mưa, từ tháng 5 đến tháng 6, khi độ ẩm của đất cao. - Kỹ thuật gieo:
Hạt giống được gieo thành từng lỗ hoặc rạch theo hàng, với khoảng cách phù hợp để cây phát triển đều và dễ hấp thu dinh dưỡng.
3. Chăm sóc lúa
- Tưới tiêu tự nhiên:
Gạo Nếp Nương không cần tưới nước nhân tạo mà chủ yếu dựa vào nguồn nước từ mưa và thẩm thấu qua đất. - Dặm lúa:
Sau khi lúa mọc, cây non yếu hoặc bị hỏng sẽ được thay thế bằng cây mới để đảm bảo mật độ. - Làm cỏ:
Cỏ dại được làm thủ công bằng tay để tránh cạnh tranh dinh dưỡng với lúa. - Phân bón tự nhiên:
Chủ yếu sử dụng phân chuồng hoai mục và tro từ lá cây.
4. Thu hoạch
- Thời gian thu hoạch:
Lúa Nếp Nương thường chín vào khoảng tháng 10 đến tháng 11, khi màu hạt đã chuyển sang màu vàng óng và lớp vỏ giòn. - Cách thu hoạch:
Người dân sử dụng liềm để gặt thủ công, từng bó lúa được thu gom cẩn thận để tránh làm rơi hạt.
5. Sơ chế sau thu hoạch
- Phơi lúa:
Lúa được bó thành từng cụm và phơi trên sạp gỗ hoặc bãi cỏ, tránh tiếp xúc trực tiếp với mặt đất để không làm ảnh hưởng chất lượng hạt. - Tách hạt:
Sử dụng các dụng cụ thủ công như cối giã để tách vỏ hoặc dùng máy xay mini, giữ lại lớp vỏ lụa bên ngoài để bảo quản gạo được lâu hơn.
6. Bảo quản
- Cách bảo quản truyền thống:
Gạo được giữ trong chum hoặc thúng để chống ẩm mốc, sâu bọ. Nhiều gia đình sử dụng lá chuối khô hoặc than gỗ để hút ẩm. - Phương pháp hiện đại:
Gạo được đóng gói kín trong túi hút chân không để giữ nguyên hương vị.
